Boekrecensie maart
Boek: Vergroot eigenaarschap.
Met goed leiderschap in 4 fasen naar betere prestaties
Schrijver: Jochen Hekker
Zonder leiderschap geen eigenaarschap
Recensent: Bert Peene
Eigenaarschap en autonomie gaan hand in hand. Je zou dan ook zeggen dat het vergroten van autonomie automatisch leidt tot meer eigenaarschap. De praktijk wijst echter anders uit. Ondanks dat steeds meer organisaties werken met een bepaalde vorm van zelfsturing, blijft eigenaarschap een uitdaging. Een boek dat belooft te leren hoe je als (school)leider eigenaarschap in je team kunt vergroten, is dan ook nog steeds meer dan welkom.
De aanpak die Hekker beschrijft, is niet nieuw; laat ik dat vooropstellen. Hij maakt in feite handig gebruik van de zelfbeschikkingstheorie (ZBT) van Ryan en Deci, die in het kort hierop neerkomt: ieder mens heeft drie natuurlijke basisbehoeften die zorgen voor optimaal functioneren, welbevinden en groei. Mits voldoende bevredigd natuurlijk. Die basisbehoeften zijn autonomie, competentie en verbondenheid. Ook iemands intrinsieke motivatie hangt mede af van de bevrediging van deze behoeften. Eerder al baseerde Pieter van der Haak (2018) hierop een ‘model’ dat helpen kan eigenaarschap in een team te vergroten (hij spreekt overigens van ‘randvoorwaarden voor het stimuleren van eigenaarschap’).
Zoals de ondertitel van zijn boek aangeeft, heeft Hekker het dus over ‘fasen’ of ‘stappen’ en feitelijk zijn dat er geen vier, maar drie: ‘Ja, ik wil!’, ‘Ja, ik kan!’ en ‘Ja, ik mag!’. De enige ZBT-basisbehoefte die ontbreekt, is verbondenheid, maar verder lijkt hij toch behoorlijk schatplichtig aan Ryan en Deci. Waar overigens niks mis mee is. Per ‘fase’ legt hij met duidelijke voorbeelden uit wat een (school)leider kan doen om het eigenaarschap onder zijn of haar mensen te vergroten.
Wat Hekkers boek echt anders maakt dan dat van Van der Haak is de aandacht die hij schenkt aan psychologisch eigenaarschap. Want dat is toch waar het managers om te doen is: dat iemand het gevoel heeft dat bepaalde werkzaamheden ‘van hem of haar’ zijn. Dat gevoel kan overigens ook betrekking hebben op specifieke kennis. Een zoektocht in de literatuur naar randvoorwaarden voor psychologisch eigenaarschap levert het volgende vijftal op:
- Er moet sprake zijn van een duidelijk omschreven proces.
- Iemand is expliciet eigenaar gemaakt en heeft dit vrijwillig geaccepteerd.
- Het eigenaarschap wordt door de andere medewerkers erkend.
- Het proces of product heeft waarde voor de persoon in kwestie.
- Hij of zij heeft controle over proces en resultaat.
Dit boek bevat talloze concrete tips en handvatten voor hoe je als (school)leider eigenaarschap bij je teamleden kunt vergroten. Ook in crisissituaties en op fysieke afstand van je team; denk aan de toestanden die de Covid 19-lockdown veroorzaakt.
Daarnaast presenteert Hekker het LiDRS-model, ontwikkeld met het doel eigenaarschap te meten en te vergroten. Op de website www.lidrs.nl legt hij uit dat het model zich van andere tools uit de leiderschapsindustrie onderscheidt door zijn praktische aard. Natuurlijk (zou ik haast zeggen) is de onlinetool waarnaar hij in zijn boek verwijst, niet gratis. Maar met het hoofdstuk ‘Meten is weten’ en de ‘Checklist Vergroten van eigenaarschap’, die achterin het boek is opgenomen, kom je al best een heel eind.
Sceptici zullen misschien geneigd zijn Hekkers boek af te doen als een verkapte verkoopfolder. Het LiDRS-model is immers het model waarmee hij de boer op gaat. Ik vind dat echter te kort door de bocht. Het is met name de aandacht die hij schenkt aan psychologisch eigenaarschap en de nadruk op effectief leiderschap als noodzakelijke voorwaarde om eigenaarschap te ontwikkelen, die het boek voor mij waardevol maken. Voor een cursus leidinggeven aan een professionele cultuur, om maar een voorbeeld te noemen, zou het best tot de verplichte literatuur gerekend kunnen worden, evenals het boek van Van der Haak overigens. Geen zware kost, vlot leesbaar en voorzien van bruikbare inzichten en tips.
Bert Peene is freelance docent en werkt daarnaast als journalist voor Managementboek Magazine en het VO Magazine.
-
Gastrecensie door Lars van Zanten
“Vroeger zei ik dat als we leiderschap helemaal platslaan, het gaat over drie eenvoudige zaken: richting geven, mensen beter maken en resultaat behalen. Nu zeg ik: leiderschap gaat vooral over het vergroten van eigenaarschap.”
In het boekje ‘Vergroot Eigenaarschap’ neemt Jochen Hekker leidinggevenden mee door vier fases om eigenaarschap te bevorderen in hun team.
Hekker start met tips over het creëren van een gemeenschappelijk doel en het verhogen van motivatie, door meesterschap, autonomie en verbinding te stimuleren.
Daarop volgt de tweede fase, gericht op ‘willen’. De auteur zet hierbij de leidinggevende aan het werk: welk gedrag moet hij of zij laten zien? Welke leiderschapsstijl is passend bij welke werknemer?
De derde fase is getiteld ‘Ja, ik kan!’ Hoe zorg je ervoor dat de teamleden zich capabel voelen om hun taken uit te voeren? Volgens de schrijver is dat door vertrouwen te geven en in gesprek te gaan. Ook hierbij geldt weer dat de aanpak per medewerker kan verschillen: alles is situationeel.
Tenslotte moeten de teamleden eigenaarschap mógen laten zien. Dat betekent ook dat ze fouten mogen maken en dat dat toegegeven mag worden. Daar heeft de leidinggevende een voorbeeldrol in, door zichzelf kwetsbaar op te stellen.
Na de vier fases zijn er nog enkele verdiepende hoofdstukken, o.a. over (de positieve kant van) weerstand en over eigenaarschap in tijden van crisis (waar we inmiddels allemaal ervaring mee hebben 😉).
Jochen Hekker heeft met ‘Vergroot Eigenaarschap’ een praktisch boekje geschreven voor elke leidinggevende die met eigenaarschap aan de slag wil gaan. Hij maakt verbindingen tussen bekende theorieën (zoals die van Kelley of van Covey) om zijn 4 fases kracht bij te zetten, en maakt het praktisch en direct inzetbaar. Handige extra’s zijn een online tool rondom het LiDRS-model en een korte checklist. Al met al een aanrader voor iedereen die het liefst morgen al met eigenaarschap aan de slag wil gaan!
Recensent: Lars van Zanten, Teamleider mavo op het Da Vinci College Kagerstraat; Leiden Rapportcijfer: 7 -
Gastrecensie door Christel Ermers
In 2018 werd “eigenaarschap” uitgeroepen tot winnaar in de verkiezing voor het ergste jeukwoord; dit vanwege het feit dat het totaal onduidelijk is wat het is, niemand een idee heeft hoe je eigenaarschap moet tonen en mensen zich erachter kunnen verschuilen.
Ook in onderwijsland is eigenaarschap een veelgebruikt begrip. Wat daarbij opvalt is dat het door sommigen gerelateerd wordt aan het leggen van verantwoordelijkheden laag in de organisatie. Leidinggevenden kunnen wel eens teleurgesteld zijn als die verantwoordelijkheid niet gepakt wordt. Zelden wordt de link gelegd met leiderschap.
Hekker legt in zijn compacte, laagdrempelige boek, het verband tussen leiderschap en eigenaarschap. De 4 fasen worden helder beschreven en geven de leidinggevende voldoende handvatten om het eigenaarschap bij medewerkers te vergroten.
Hekker maakt het begrip eigenaarschap betekenisvol, begrijpelijk en biedt voldoende taal en tools om er in de praktijk mee aan de slag te gaan. De kracht in dit boek zit hem in het investeren in het leiderschap zelf.
Als algemeen directeur van LiDRS benut Hekker in dit boek natuurlijk de kans om de lezer te wijzen op het LiDRS model; een online tool voor leiderschapsontwikkeling. Echter ook zonder deze tool geeft het boek meer dan voldoende concrete handvatten om echt werk te gaan maken van eigenaarschap.
Recensent: Christel Ermers, Afdelingsdirecteur op het Udens College; Uden Rapportcijfer: 8